آرتروز زانو و راه های درمان آن در کرج
آرتروز زانو نوعی بیماری مفصلی است که منجر به آسیب دیدگی و تخریب مفاصل می شود. عموما افراد بسیاری بعد از 40 سالگی به ساییدگی مفصل یا آرتروز دچار می شوند اما اغلب مشاهده می شود که این افراد با علائم خاصی مواجه نمی باشند. در این مقاله قصد داریم تا این بیماری را زیر ذره بین دکتر امیر فرزام پور ببریم و هر آنچه لازم است درمورد این بیماری بدانید را برایتان شرح دهیم پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
به طور کلی ، درد در ناحیه زانو جزو شایع ترین مشکلات در میان افراد جامعه می باشد که فعالیت روزمره ، شغل ، مسافرت ، ورزش و حتی تفریح را مختل خواهد نمود. از زانو می توان به عنوان بزرگترین مفصل بدن یاد کرد.
مفصل زانو چیست؟
پیش از اینکه درمورد بیماری آرتروز زانو را برای شما توضیح دهیم، بهتر است کمی با ساختار و ساختمان زانو آشنا شویم.
در حالت کلی، سه استخوان به هم می رسند تا مفصل زانوی ما را تشکیل دهند. این استخوان ها عبارتند از :
استخوان ران (فمور).
ساق پا (درشت نی).
کاسه زانو (کشکک).
یک ماده صاف به نام غضروف انتهای هر استخوان را می پوشاند. این ماده مانند یک بالشتک عمل می کند که از ساییده شدن استخوان ها به هم جلوگیری می کند. غشای زلاله ای که به آن پرده مایع مفصلی هم گفته می شود، یک نوع بافت همبند رگ دار است که مفصل را احاطه کرده و غضروف را روان می کند.حالت کلی می توان گفت که زانو مشابه یک لولا عمل می کند.
آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو یک بیماری مزمن در مفصل زانو است که به طور عمده با تخریب زیرساخت های مفصلی مانند غضروف مفصلی و استخوان‌ها همراه است. این بیماری به عنوان یک نوع از آرتروز (یا آسیب مفصلی) شناخته می‌شود که در آن غضروف مفصلی به‌طور تدریجی از بین رفته و باعث درد، سفتی و محدودیت حرکت در مفصل زانو می‌شود.
انواع آرتروز زانو کدامند؟
حدود 100 نوع آرتروز وجود دارد. اما رایج ترین انواعی که ممکن است زانوهای شما را تحت تاثیر قرار دهند به شرح زیر هستند :
- استئوآرتریت آرتروز :
ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی که تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت در مفصل را به دنبال دارد، از شایع ترین انواع در این لیست است. در واقع استئوآرتریت ، غضروف که همان بالشتک بین سه استخوان مفصل زانو می باشد، را از بین می برد و بدون این محافظ، استخوان ها، کاملا به هم ساییده شده و باعث درد، سفتی و محدودیت حرکتی می شود. علاوه بر آن این نوع آرتروز می تواند باعث ایجاد خارهای استخوانی شود. لازک به ذکر است که استئوآرتریت آرتروز با گذشت زمان بدتر می شود.
- آرتریت پس از سانحه : ا
این مورد هم نوعی آرتروز محسوب می شود. غضروف بعد از ضربه به زانو (مانند آسیب ناشی از تصادف اتومبیل یا ورزش های فیزیکی شدید) شروع به نازک شدن کرده و استخوان ها به مرور به هم دیگر ساییده می شوند که این همان آرتروز است. درد، سفتی و محدودیت در حرکت از علائم آرتریت زانو است که شاید تا سال ها پس از ضربه شروع نشود.
- آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی :
یک بیماری خودایمنی است. یک سیستم ایمنی سالم زمانی که سعی می کند از شما در برابر عفونت، آسیب، سموم و یا هرگونه عامل خارجی خطرناک محافظت کند، باعث التهاب (داخلی یا خارجی) می شود. پاسخ التهابی یکی از راه هایی است که بدن شما از خود محافظت می کند. اگر به آرتریت روماتوئید مبتلا هستید ، یعنی سیستم ایمنی ناسالمی دارید که بدون وجود هیچ عامل خطرناکی، باعث التهاب در مفاصل شما می شود التهاب ایجاد شده باعث درد، سفتی و تورم غشای زلاله ای می شود که می تواند غضروف شما را نیز از بین ببرد.
علائم آرتروز زانو
روند پیشروی این ببماری به صورت تدریجی می باشد و طی آن غضروفی که استخوان زانو را احاطه کرده ، نازک شده و تدریجا تخریب می گردد. به دنبال آن کاهش فضای مفصلی اتفاق می افتد. ساییدگی مفصل یا آرتروز عموما خود را در سنین بالاتر از ۳۵ الی 40 سال نشان می دهد.
درد در ناحیه مفصل زانو از اولین نشانه های آرتروز می باشد ، باید اشاره نمود این درد در اثر انجام فعالیت های بدنی شدت یافته و هنگام استراحت تسکین می یابد.
به طور کلی از علائم زیر می توان به عنوان علائم و نشانه های آرتروز زانو یاد کرد :
- فرد مبتلا به این عارضه ، هنگام برخاستن از خواب در مفاصل خود احساس سفتی می کند ، البته این حالت پس از گذشت ۵ الی ۱۰ دقیقه برطرف می گردد.
- پیشرفت بیماری ، منجر به کاهش دامنه حرکات زانو و نهایتا خشکی و بی حرکتی مفصل زانو خواهد شد.
- گاها مشاهده می شود در اثر آرتروز ، در ناحیه پشت زانو یک کیست ایجاد می شود که سایز آن از یک نارنگی بزرگ تر بوده و برداشتن آن ضرورتی ندارد.
- برخی افراد که دچار این عارضه هستند گاهی اوقات از مفصل زانوی خود صدای شکستگی به گوش شان می رسد.
علل ابتلا به آرتروز زانو
- وراثت : احتمال بروز استئوآرتریت زانو در برخی از خانواده ها بالا است.
- افزایش وزن : افزایش وزن باعث ایجاد فشار به زانو شده و احتمال سائیدگی زانو را افزایش می دهد.
- افزایش سن : با افزایش سن بر شدت این بیماری افزوده می شود.
- جنسیت : عموما ابتلا به این بیماری در میان بانوان بیشتر از آقایان است و بانوان بالای سن 50 سال بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- برخورد ضربه به زانو : آسیب هایی که به دنبال فعالیت های ورزشی یا غیره به زانو وارد می شود در طولانی مدت می توانند زمینه ساز استئوارتریت زانو شوند.
چه افرادی مستعد ابتلا به آرتروز زانو می باشند ؟
بدیهی ترین علت ابتلا به بیماری آرتروز زانو ، افزایش سن می باشد. البته ناگفته نماند اگرچه سن ، عامل مهمی در ابتلا به این بیماری محسوب می شود ؛ اما باید توجه داشت که احتمال ابتلا به آرتروز زانو در افراد جوان تر نیز وجود دارد.
همچنین توجه داشته باشید که جنسیت ؛ نیز در ابتلا به آرتروز زانو ، موثر است ؛ تا جایی که خانم ها بیش از آقایان به این بیماری مبتلا می گردند.
لازم به ذکر است علاوه بر افزایش سن و جنسیت ، عوامل دیگری نیز در ابتلا به بیماری آرتروز زانو دخیل هستند که در ادامه به آن ها اشاره نموده ایم.
- اضافه وزن
- بی تحرکی
- ضعف عضلات
- انحراف پا
- پوشیدن کفش نامناسب
- سابقه خانوادگی ابتلا به آرتروز در اقدام درجه یک بویژه والدین
- سابقه جراحی زانو ؛ نظیر جراحی رباط زانو
- سابقه آسیب و تروما زانو
- انجام فعالیت های بدنی سنگین
- انجام فعالیت های جسمی پرتکرار
- ابتلا به بیماری های تخریب کننده مفاصل همچون نقرس و آرتریت روماتوئید
تشخیص آرتروز زانو
به طور کلی پزشک متخصص طب فیزیکی پس از شنیدن شرح حال بیمار ، معاینه نمودن او و تجویز عکس ساده از زانوی بیمار قادر به تشخیص آرتروز و همچنین میزان آسیب وارده به زانو خواهد بود.
درمان آرتروز زانو
در واقع با درمان آرتروز زانو ، درد کاهش یافته و فرد قادر است انجام فعالیت های خود را از سر گیرد.
به طور کلی برنامه درمانی بهترین متخصص طب فیزیکی کرج برای افراد مبتلا به آرتروز زانو عبارتند از :
- تزریق PRP
- ازن تراپی
- تزریق کورتون
- مصرف دارو های ضد التهاب
- ایجاد تغییر در شیوه زندگی یا Lifestyle
- کاهش وزن موجب می شود تا از فشار وارد شدن به مفاصل جلوگیری شود.
- استفاده از زانو بند : این امر موجب می شود تا به هنگام راه رفتن و انجام فعالیت ، از مفصل محافظت به عمل آید.
- ورزش کردن به ویژه برای تقویت عضلات زانو : تقویت شدن عضلات موجب بهبود عملکرد مفصل و کم شدن اصطحکاک بین سطوح مفصلی خواهد شد.
- استفاده از کفش و کفی طبی و مناسب : این کار موجب می شود تا پا در راستای درستی قرار گیرد و فشار در سطوح مختلف مفصلی به صورت نرمال پخش شود.
- فیزیوتراپی و کار درمانی : نوعی توان بخشی است که هدف از آن کاهش میزان درد و محدودیت های فیزیکی ، گسترش دامنه فعالیت های جسمانی و نیز افزایش توان ماهیچه های مجاور زانو می باشند.
مهم ترین فعالیت ها در کنار روش های درمانی
- کاهش سطح فعالیت های بدنی
- افراد مبتلا به آرتروز زانو بهتر است کمتر از پله و سطوح شیبدار استفاده کنند.
- از توالت های فرنگی یا صندلی استفاده کنند.
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری نمایند.
- افرادی که به آرتروز ستون مهره مبتلا هستند، در بستر سفت تری بخوابند.
- شیوه درست بلند کردن اجسام از روی زمین را یاد بگیرند.
- افراد می توانند برای حفظ انعطاف مفاصل ، نرمش های کششی و تقویتی انجام دهند تا آنها را قوی تر کرده و قادر به انجام فعالیت های روزمره خود باشند. در این حالت انجام شنا و پیاده روی به شدت توصیه می شود.
لازم به ذکر است با توجه به اینکه آرتروز کدام قسمت را درگیر کرده، نرمش های خاصی انجام می شود و انجام آن ها می تواند تا حد زیادی موجب کاهش درد گردد.
- استفاده از وسایل کمکی همچون کفی طبی ، برس های زانو و چسب زدن به کشکک موجب کنترل حرکات شده و در کم شدن درد بسیار موثر می باشد.
- استفاده از عصا توسط دست مخالف ، تا حدودی درد را کاهش خواهد داد.
- یکی دیگر از روش های التیام درد ، گرم نگه داشتن مفصل مبتلا به آرتروز می باشد.
- برای گرم نگه داشتن می توانید از لباس های ضخیم تر ، کیسه آب گرم یا حوله برقی استفاده کنید.
- علاوه بر موارد ذکر شده، مراجعه به پزشک و تجویز دارو توسط ایشان ، در کاهش درد بسیار تاثیر گذار خواهد بود.
- بنابراین برای کنترل این عارضه حتما به پزشک مراجعه فرمایید.
در صورتی که موارد ذکر شده چندان در التیام و بهبودی آرتروز زانو موثر نبود ، عمل جراحی انجام خواهد شد.
آیا ازن تراپی و تزریق ژل در درمان آرتروز زانو تاثیر دارند ؟
ژل در واقع ، از مواد ترکیبی که در غضروف خود سطح مفصل موجود است ساخته می شود ؛ تزریق ژل ، به این منظور انجام می شود که بتوان از طریق آن یک مقدار سطح مفصل را لغزنده کرده و خشکی مفصل و دردهای ناشی از آن را درمان نمود.
به طور کلی ، ژل از این بابت تزریق می شود که به کمک آن بتوان ضایعات خفیف ایجاد شده را تا اندازه ای در دراز مدت ترمیم نمود.
همچنین لازم به ذکر است که تزریق ژل ، موجب می شود مفصل تا اندازه قابل توجهی بهبود یافته و روان کار کند.
در خصوص درمان آرتروز با ازن تراپی نیز ، باید اشاره داشت که ازن تراپی در حقیقت همان گاز ازن یا به عبارتی مولکول o3 ( سه اتم اکسیژن ) است که وجه تمایز آن با اکسیژن ؛ تنها در این است که اکسیژن ، o2 است ولی ازن o3 می باشد.
ازن ، یک مولکول فعال است که دارای خاصیت ضدالتهابی و ترمیمی در بافت ها است.
به طور کلی وقتی که حجمی از گاز ازن با میزان غلظتی خاص ، تزریق می شود یا این که به صورت موضعی در ناحیه ای از بدن قرار می گیرد ؛ سبب کاهش التهاب آن ناحیه می شود.
چنانچه ناحیه تحت درمان ، چندین بار در معرض تزریق ازن قرار بگیرد ، ازن می تواند برای آن ناحیه حالت ترمیمی داشته باشد ؛ چرا که می تواند بافت آسیب دیده را تا اندازه ای ترمیم کند.
لازم به ذکر است هرگز نمی توان ادعا نمود که می توان به کمک تزریق ازن یک سطح آسیب دیده شدید را ترمیم کرد ؛ اما ترمیم آسیب دیدگی های خفیف چه از نوع تاندونی ، چه مفصلی و چه التهاباتی که به خاطر کشیدگی ایجاد شده اند با تزریق ازن امکان پذیر خواهند بود ؛ لذا به جرأت می توان گفت که ازن ، می تواند در ترمیم این نوع از آسیب دیدگی ها بسیار موثر واقع گردد.
نقش تغذیه در درمان آرتروز زانو
- مواد غذایی غنی از ویتامین D و کلسیم: ویتامین D و کلسیم برای سلامت استخوان حیاتی هستند. مواد غذایی مانند شیر و فرآورده‌های لبنی، ماهی، تخم‌مرغ و محصولات غنی از کلسیم مانند سبزیجات تیره رنگ (مانند اسفناج و کلم) باید در رژیم غذایی قرار بگیرند.
- مصرف مواد غذایی ضد التهاب: برخی مواد غذایی دارای خواص ضد التهابی هستند که می‌توانند به کاهش التهابات در مفاصل کمک کنند. به عنوان مثال، میوه‌ها و سبزیجاتی مانند توت فرنگی، زردآلو، سبزی‌های تیره رنگ، سیر، زنجبیل و زردچوبه می‌توانند در این زمینه مفید باشند.
- افزایش مصرف اسیدهای چرب امگا-۳: اسیدهای چرب امگا-۳ که در برخی ماهی ها (مانند ماهی سردابی) و گردو یافت می‌شوند، می‌توانند برای کاهش التهابات مفید باشند و علائم آرتروز را کاهش دهند.
- مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها: مواد غذایی دارای آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند میوه‌های رنگارنگ (توت‌فرنگی، توت، انگور و آلوئه ورا) می‌توانند به مقابله با اکسیداتیو و جلوگیری از خرابی غضروف کمک کنند.
- کاهش مصرف مواد غذایی مضر: مصرف مواد غذایی غنی از چربی اشباع شده، قند و نمک زیاد ممکن است به تشدید التهابات در بدن منجر شود. توصیه می‌شود که مصرف آنها را کاهش داده و به جای آن مواد غذایی سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و ماهی را در رژیم غذایی خود اضافه کنید.
به طور کلی، تغذیه مناسب می‌تواند به کنترل علائم آرتروز زانو و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. اما باید توجه داشت که هر بیماری ممکن است نیازهای خاص خود را داشته باشد، بنابراین بهتر است با پزشک خود مشورت کرده و برنامه غذایی مناسب برای شرایط خود را دریافت کنید.