فلج صورت چیست؟
فلج صورت یکی از اختلالات مهم عصبی است که موجب اختلال در حرکات طبیعی چهره می شود. در این بیماری که درمان آن به حوزه طب فیزیکی مربوط است ، عملکرد یک سمت صورت به طور کامل یا نسبی کاهش می یابد و فرد نمی تواند حالات معمول صورت مانند لبخند ، جمع کردن لب ها یا حتی بستن چشم را انجام دهد. علت اصلی این مشکل آسیب ، التهاب یا فشردگی عصب فاشیال یا همان عصب هفتم مغزی است؛ عصبی که مسئول حرکت عضلات صورت ، بخشی از حس چشایی و عملکرد غدد اشکی و بزاقی است. بنابراین هرگونه اختلال در این عصب می تواند تأثیر قابل توجهی بر ظاهر و عملکرد صورت داشته باشد.
علت های بروز فلج صورت
شناخت دلایل ایجاد فلج شدن صورت در درمان و جلوگیری از آسیب های طولانی مدت نقش کلیدی دارد. یکی از مهم ترین عوامل ، عفونت های ویروسی است.
- ویروس هایی مانند هرپس سیمپلکس (تب خال) ، واریسلا زوستر (زونا) و اپشتین بار می توانند با ایجاد التهاب در مسیر عصبی ، موجب تورم و فشردگی عصب فاشیال شوند. در نتیجه فرد به طور ناگهانی دچار افتادگی صورت ، ناتوانی در بستن چشم یا تغییر در طعم دهان می شود. عفونت های باکتریایی مانند عفونت گوش میانی یا مننژیت نیز در برخی بیماران دیده می شود.
- عامل شایع دیگر آسیب های فیزیکی است. ضربه به سر، شکستگی استخوان گیجگاهی یا جراحی های ناحیه گوش و فک ممکن است به عصب فاشیال آسیب مستقیم وارد کند. حتی تزریق های زیبایی در صورت ، در صورتی که به شکل غیر اصولی انجام شوند ، قادرند موجب فلج موقت صورت شوند.
- در کنار این عوامل ، بیماری های خودایمنی و التهابی مانند گیلن باره ، سارکوئیدوز و ام اس نیز با حمله سیستم ایمنی به میلین عصب ، می توانند انتقال پیام های عصبی را مختل کرده و باعث فلج صورت شوند. همچنین بیماری های سیستمیک مانند دیابت کنترل نشده ، فشار خون بالا ، تومورهای مغزی یا تومور غده پاروتید و حتی استرس های مزمن نیز در برخی بیماران دیده می شود. در دوران بارداری نیز به دلیل تغییرات هورمونی و احتباس مایعات ، امکان تورم عصب و ایجاد فلج موقت صورت وجود دارد.
برای دریافت مشاوره تخصصی از دکتر امیر فرزام پور، فرم زیر را تکمیل نمایید.
انواع فلج صورت
- فلج صورت بسته به محل آسیب به چند گروه تقسیم می شود. شایع ترین نوع ، فلج محیطی یا پریفرال است که نمونه شناخته شده آن فلج بل نام دارد. در این حالت ، آسیب مستقیماً به شاخه های عصب فاشیال وارد می شود و بیمار با علائمی مانند افتادگی کامل یک سمت صورت ، اختلال در بستن چشم ، کاهش اشک ، تغییر در چشایی و آبریزش دهان مواجه می گردد. این نوع معمولاً به صورت ناگهانی در عرض چند ساعت بروز می کند و علت آن بیشتر التهاب یا ویروس هاست.
- نوع دیگر ، فلج مرکزی است که در اثر آسیب های مغزی مانند سکته ، تومور یا ضایعات نورولوژیک ایجاد می شود. در این نوع ، فقط نیمه پایین صورت درگیر می شود و حرکات پیشانی و پلک معمولاً باقی می ماند. همین تفاوت مهم کمک زیادی به تشخیص نوع فلج می کند.
- از دیگر انواع فلج صورت ، نوعی است که پس از آسیب یا جراحی های ناحیه گوش و فک رخ می دهد. گاهی جراحی تومورهای گوش ، شکستگی جمجمه یا حتی اعمال زیبایی باعث آسیب مستقیم به مسیر عصب می شود. همچنین تومورهای عصب فاشیال ، بیماری های متابولیک و اختلالات خودایمنی نیز می توانند موجب آسیب تدریجی عصب و ایجاد علائم پیشرونده شوند.
فلج صورت درمان دارد؟
خبر خوب این است که فلج صورت در بسیاری از موارد قابل درمان است؛ به ویژه اگر بیمار به موقع به پزشک و بهترین متخصص طب فیزیکی کرج مراجعه کند. تشخیص به موقع ، شروع زودهنگام درمان و پیگیری مداوم می تواند نتیجه درمان را به طور چشمگیری بهبود دهد. البته درمان پذیری این اختلال به علت زمینه ای ، شدت آسیب و مدت زمان بروز علائم نیز بستگی دارد.
یکی از دقیق ترین روش های ارزیابی ، انجام نوار عصب و عضله صورت (EMG/NCV) است. این تست میزان آسیب ، محل درگیری و حتی روند بازسازی عصب را نشان می دهد و به پزشک کمک می کند برنامه درمانی مؤثرتری تنظیم کند.
روش های درمان فلج صورت
درمان فلج صورت ترکیبی از چند روش پزشکی و توانبخشی است که بر اساس شدت بیماری و علت ایجاد آن تجویز می شوند. این روش ها معمولاً شامل درمان دارویی برای کاهش التهاب و کنترل علائم ، فیزیوتراپی تخصصی فلج صورت ، بیوفیدبک ، ماساژهای تخصصی و مراقبت های چشمی برای جلوگیری از خشک شدن و آسیب قرنیه است. همچنین رعایت اصولی مانند تغذیه مناسب ، خواب کافی و مدیریت استرس در روند بهبودی بسیار اهمیت دارد.
در درمان فلج صورت ، برخی روش ها مانند تحریکات الکتریکی ممکن است مخرب باشند و باعث بروز حرکات غیر ارادی و بدفرمی صورت شوند. به همین دلیل ، انتخاب مرکز توانبخشی معتبر و تخصصی اهمیت دارد.
در موارد شدید و طولانی مدت ، جراحی های ترمیمی یا بازسازی عصب انجام می شود. این جراحی ها بسته به شرایط بیمار می توانند به بازگرداندن تقارن صورت و بهبود لبخند کمک کنند.
بازتوانی عضلات صورت
بازتوانی در فلج صورت فرآیندی دقیق و تخصصی است. ابتدا با الکترومیوگرافی مشخص می شود که کدام عضلات درگیر هستند و سپس برنامه ای هدفمند برای بازگرداندن حرکات طراحی می شود. در روش بیوفیدبک ، سنسورهای سطحی روی پوست قرار می گیرند و فعالیت عضلات به صورت امواج نمایش داده می شود تا بیمار یاد بگیرد حرکات صورت را به شکل کنترل شده و متقارن انجام دهد. هدف اصلی توانبخشی تنها افزایش قدرت نیست؛ بلکه آموزش حرکات دقیق ، هماهنگ و تقارن صورت است تا بیمار بتواند لبخندی طبیعی و کنترل شده داشته باشد.