بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار یکی از معضلاتی است که هر فردی ممکن است در طول زندگی خود بنا به علل مختلفی با آن روبرو گردد. عدم کنترل ادرار می تواند منجر به مواجهه فرد با مشکلات عدیده ای گردد و از حضور وی در اجتماع ممانعت به عمل آورد. لازم به ذکر است که در اغلب موارد ، بی اختیاری در کنترل ادرار با روش های توانبخشی قابل درمان می باشد. در ادامه این مقاله از دکتر امیر فرزام پور ، بهترین متخصص طب فیزیکی کرج ، به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

بی اختیاری ادرار به چه معناست؟

بی اختیاری ادرار به حالتی گفته می شود که فرد کنترل مثانه را از دست داده و به صورت ناخواسته و غیر ارادی ادرار می کند. که همین امر سبب شرمگین و ناراحت شدن افراد می شود. در برخی موارد خروج ادرار ممکن است به هنگام عطسه یا سرفه رخ دهد. همچنین باید در نظر داشت که در برخی افراد این بی اختیاری به صورت تخلیه قطره ای بوده و در برخی دیگر ادرار به طور کامل خارج می شود.
با وجود اینکه بی اختیاری ادراری با افزایش سن رابطه مستقیم دارد( یعنی بی اختیاری ادراری در افرادی با کهولت سن بیشتر اتفاق می افتد) اما نمی توان گفت تنها علت این مشکل کهولت سن بوده و در افراد جوان اتفاق نمی افتد. اگر مشکل بی اختیاری ادرار دارید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرده تا بهترین درمان برای شما لحاظ شود.

انواع بی اختیاری ادراری

بی‌اختیاری استرسی: در این مورد نشت ادرار هنگام انجام فعالیت‌هایی که به مثانه فشار وارد می‌کند، مانند سرفه، عطسه، خنده، یا بلند کردن اشیاء سنگین اتفاق می افتد. و دلیل آن ضعف عضلات کف لگن یا دریچه‌های ادراری است که معمولاً پس از زایمان، جراحی یا یائسگی رخ می‌دهد.
بی‌اختیاری اضطراری: در برخی افراد احساس ناگهانی و شدید نیاز به ادرار کردن بلافاصله منجر به نشت ادرار می‌شود. این مورد به دلیل مشکلات عصبی، عفونت‌های ادراری، یا بیماری‌هایی مانند دیابت و پارکینسون که باعث تحریک بیش از حد مثانه می‌شوند، ایجاد می شود.
بی‌اختیاری ترکیبی: ترکیبی از علائم بی‌اختیاری استرسی و اضطراری، شامل نشت ادرار هنگام فعالیت و همچنین نیاز ناگهانی و شدید به ادرار کردن باعث این نوع بی اختیاری می شود.
بی‌اختیاری عملکردی: نشت ادرار به دلیل عدم توانایی فیزیکی یا ذهنی در رسیدن به موقع به توالت اتفاق می افتد. و دلیل آن مشکلات حرکتی، بیماری‌های عصبی یا اختلالات شناختی مانند آلزایمر است.
بی‌اختیاری به دلیل سرریزشدن: نشت ادرار به دلیل پر شدن بیش از حد مثانه و عدم توانایی در تخلیه کامل آن می تواند عامل بی اختیاری ادرار باشد. گاهی دلیل آن می تواند انسداد مجرای ادراری، ضعف عضلات مثانه، یا آسیب عصبی باشد.
بی‌اختیاری موقتی: نشت ادرار موقتی به دلیل وجود عوامل قابل درمان و گذرا مانند عفونت‌های ادراری، مصرف داروها، یا یبوست ایجاد می‌شود. و موقتاً عملکرد مثانه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

هر نوع بی‌اختیاری نیازمند تشخیص دقیق و درمان مناسب توسط پزشک است تا علائم کاهش یافته و کیفیت زندگی بهبود یابد.

علل بی اختیاری ادرار

به برخی از رایج ترین و متداول ترین علل بی اختیاری ادرار در ذیل اشاره می شود :

ضعف عضلات کف لگن که معمولا به دنبال حاملگی های متعدد ، داشتن زایمان‌های دشوار و یائسگی اتفاق می افتد.
ابتلا به عفونت های ادراری و واژینال می تواند از عوامل به وجود آورنده بي اختياري ادرار تلقی شود.
یبوست نیز می تواند به صورت موقت و گذرا سبب بي اختياري ادرار ‌گردد.
بي اختياري ادرار همچنین می‌تواند در نتیجه افتادگی رحم ، پرولاپس رحم یا واژینیت ایجاد گردد.
مشکلات عصبی از قبیل بیماری ‌ام اس یا صدمه به نخاع نیز می‌توانند باعث لبریز شدن مثانه یا تخلیه بی اختیار ادرار شوند.
بارداری : در زمان حاملگی، رحم فشاری بیش از حد معمول روی مثانه اعمال می کند و این موضوع باعث درد و افزایش تعداد دفعات مراجعه شما به سرویس بهداشتی شود. اکثر خانم هایی که با بی اختیاری ادرار در طی دوران حاملگی روبه رو هستند، چند هفته بعد از زایمان متوجه می شوند که این مشکل کاملا برطرف شده است.
دارو : علاوه بر موارد گفته شده ، بی اختیاری می تواند عوارض مصرف برخی داروهای خاص هم باشد. برای مثال داروهای ضد افسردگی و مدر که به آن ها دیورتیک هم گفته می شود، می توانند باعث این مسئله شوند.
نوشیدنی ها : مصرف برخی نوشیدنی های خاص مانند قهوه و الکل می تواند باعث تحریک سیستم مجاری ادرار شما شود و از این طریق باعث بی اختیاری گردد. در صورتی که مصرف این نوشیدنی ها را قطع کنید، مشکل شم برطرف خواهد شد.
دیابت: زمانی که فرد به دیابت مبتلاست،بدن ادرار بیشتری تولید می کند و فرد به ناچار درگیر بی اختیاری خواهد شد.
رشد پروستات : زمانی که غده پروستات از اندازه معمول و نرمال خود بزرگ تر شده است، می تواند مشکلاتی نظیر بی اختیاری ادرار در مردان را به وجود آورد.
بعد از جراحی سرطان پروستات : در طی انجام جراحی سرطان پروستات، ممکن است عضله اسفنکتر آسیب ببیند و باعث بی اختیاری استرسی شود.

توجه داشته باشید برخی بیماری ها همچون آرتریت می توانند سبب اختلالات حرکتی شده و علیرغم این که مثانه فرد عملکردی طبیعی دارد ، مانع به موقع رسیدن وی به توالت شده و منجر به دفع بی اختیار ادرار گردند.

تشخیص علت بی اختیاری ادراری

برای تشخیص بهتر علت بی‌اختیاری ادرار یک معاینه نورولوژیک و یک معاینه لگنی به متخصص طب فیزیکی در کرج کمک می کند.
به طور معمول یک آزمایش ادرار برای بررسی عفونت ادراری انجام می‌ شود.
اگر پزشک به صدمه عصبی در بروز بی‌اختیاری ادرار مشکوک باشد، ممکن است احتیاج به سی تی اسکن یا MRI از مغز یا نخاع داشته باشد.

چه عواملی خطر بی اختیاری ادرار را تشدید می کنند ؟

عواملی که احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می دهند عبارتند از :

جنسیت : احتمال بی اختیاری ادرار استرسی ، در میان خانم ها از آقایان از شیوع بیشتری برخوردار است و عواملی از قبیل آناتومی طبیعی بدن زن ، حاملگی ، زایمان و یائسگی منجر به تشدید این اختلال می شوند ؛ البته آقایان نیز در اثر ابتلا به مشکلات غده پروستات در معرض مواجهه با عدم کنترل ادرار قرار دارند.
سن : به طور کلی بالا رفتن سن منجر به بروز ضعف در برخی از بخش های مجاری ادراری و مثانه می شود ، بنابراین با افزایش سن مثانه توان خود را جهت کنترل دفع ادرار غیر ارادی از دست می دهد و فرد دچار بی اختیاری در کنترل ادرار می گردد.
اضافه وزن : اضافه وزن می تواند بر روی مثانه و عضلات مجاور آن فشار زیادی وارد ساخته و موجب تضعیف آن ها گردد و بدین ترتیب فرد در هنگام عطسه یا سرفه کردن دچار نشت ادرار شود.
سایر بیماری ها : برخی بیماری ها مانند بیماری های عصبی یا ابتلا به دیابت می توانند خطر دفع غیر اراد ادرار را تشدید کنند.

عوارض بی اختیاری ادرار چیست ؟

افراد در صورت ابتلا به بی اختیاری در کنترل ادرار ممکن است با عوارض زیر مواجه شوند :

اختلالات پوستی : این عارضه می تواند سبب ایجاد عفونت پوستی ، خارش پوست و حتی زخم گردد ، چرا که ناحیه تحتانی بدن اغلب مواقع مرطوب است.
عفونت مجاری ادراری : بی اختیاری ادرار خطرات دیگری چون عفونت های مکرر مجاری ادرار را به دنبال دارد.
تاثیر بر روی روند زندگی : عدم کنترل ادرار می تواند بر روی انجام امور روزمره افراد و همچنین ارتباطات شخصی ، اجتماعی و شغلی آن ها تاثیرات سوئی بگذارد و حتی در برخی موارد آن ها را از انجام فعالیت های روزانه باز دارد.

درمان بی اختیاری ادرار در کرج با طب فیزیکی

درمان این بیماری بستگی به نوع بی اختیاری ، دلایل آن و وسعت بیماری دارد ، لذا ممکن است در برخی موارد پزشک متخصص ترکیبی از شیوه های درمانی را بکار گیرد.

قاعدتا در مراحل ابتدایی درمان ، پزشک معالج شما راه های درمانی با کمترین میزان تهاجم و برخی تکنیک های رفتاری را توصیه می نماید و سایر روش های درمانی نظیر درمان های دارویی و غیره را در مواقعی که تکنیک های ساده درمانی منجر به درمان بیماری نگردند پیشنهاد خواهند کرد.

تکنیک های رفتاری

تکنیک های رفتاری جهت درمان بی اختیاری ادرار شامل موارد ذیل می باشند :

آموزش یا بازآموزی مثانه

پزشک توصیه می کند که بیمار در مواقع نیاز به تخلیه ادرار ، تلاش کند تا ادرار خود را نگاه دارد و بدین منظورحداقل می بایست در زمان دفع فوری ادرار حداقل 10 دقیقه صبر کند و پس از آن به دستشویی برود و نهایتا با این تکنیک بتواند حداقل فواصل تخلیه ادرار را به 2 الی 4 ساعت برساند.

دفع ادار به صورت دوگانه

این تکنیک روشی مناسب جهت درمان بي اختياري ادرار سرریز شونده می باشد. در این تکنیک ، بیمار باید زمانی که ادرار خود را تخلیه می کند چند لحظه مکث کند و مجددا سعی نماید که مثانه خود را تخلیه کند.

برنامه ریزی برای تخلیه ادرار

در این تکنیک ، بیمار به جای آن که تا زمان نیاز به دفع ادرار صبر کند باید طی هر 2 الی 4 ساعت به دستشویی برود و اقدام به تخلیه مثانه خود نماید.

تغییر عادات غذایی

بیمار باید وزن خود را کاهش دهد و از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین خودداری نماید تا به این ترتیب قادر به کنترل مثانه خود گردد.

تقویت عضلات کف لگن

به این منظور برخی حرکات ورزشی از جمله کگل توصیه می شود که می بایست فرد در طول شبانه روز به دفعات 3 مرتبه و در هر مرتبه به تعداد30 بار عضلات کف لگن خود را منقبض و پس از آن شل نماید.

چنانچه موارد فوق برای درمان بیماری کاربرد نداشته باشند ، پزشک می تواند درمان های دارویی یا جراحی را برای بیمار در نظر بگیرد.

درمان بی اختیاری ادرار به کمک ورزش کگل ( kegel )

تمرینات کگل تمرینات ورزشی ساده ای هستند که برای قوی کردن عضلات کف لگن می توانید آن را انجام دهید. انجام این تمرین به شما کمک می کنند تا بدون انجام جراحی های سخت و مصرف دارو ، مشکل اختلال در بی اختیاری ادرار را برطرف نمایید. انقباض و رها کردن عضلات کف لگن دو رکن اساسی انجام این ورزش هستند.

آیا بی اختیاری ادراری عارضه ای شایع است ؟

بله این عارضه در میان بسیاری از مردان و زنان شایع است اما بررسی های انجام شده نشان می دهند که بی اختیاری ادرار در میان خانم ها شایع تر است. معمولا این عارضه در بین اقایان با افزایش سن ، بیشتر می شود. بیماری هایی که بر سیستم عصبی اثر می گذارند و یا مشکلات پروستات و برخی عمل های جراحی و آسیب دیدگی ها می توانند منجر به بروز این مشکل شوند.

چه زمان برای مشکل بی اختیاری ادرار باید به پزشک مراجعه نمود ؟

ممکن است بسیاری از افراد برای اینکه این مشکل را با پزشک در میان بگذارند احساس شرم و خجالت داشته باشند ، در حالی که اگر بی اختیاری ادرار ادامه داشته باشد ، می تواند زندگی اجتماعی و شخصی شما را تحت الشعاع قرار دهد. از آنجایی که بروز این عارضه می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای جدی باشد ، تعاملات اجتماعی و فعالیت های زندگی شما را محدود نماید و یا ریسک زمین خوردن در افراد مسن به دلیل عجله در رسیدن به سرویس بهداشتی را بالا ببرد ، لازم است حتما بدون احساس خجالت این موضوع را با پزشک خود مطرح نمایید تا راه درمانی مناسب برای برطرف شدن این عارضه پیشنهاد شود. لازم است در پاسخگویی به سوالات پزشک صادق باشید.

بی اختیاری ادراری موقتی

مصرفی برخی از غذاها و نوشیدنی ها موجب تحریک مثانه شده و حجم ادرار را افزایش می دهند که از جمله این مواد خوراکی می توان به فلفل چیلی ، الکل ، مرکبات ، نوشیدنی های گازدار ، داروهای آرام بخش و داروهای فشار خون و دوز بالای ویتامین سی اشاره نمود. همچنین برخی افراد به دلیل عفونت مجاری ادراری و یا یبوست ممکن است به صورت موقت بی اختیاری در کنترل ادرار را تجربه نمایند.

آیا بی اختیاری ادرار در زنان مرسوم تر است؟

ابتلا به بی اختیاری ادرار در زنان بسیار بیشتر از مردان مرسوم است. دلایل عمده این موضوع هم بارداری، زایمان و یائسگی هستند. هر کدام از این اتفاقات در طول زندگی بانوان می تواند، مشکلات مختلفی برای کنترل مثانه ایجاد کنند. بارداری یکی از دلایلی است که در آن مشکل بی اختیاری و یا بیماری های کنترل مثانه به سراغ فرد می رود اما خبر خوب این است که با به دنیا آمدن کودک این مشکل برطرف می شود.
البته برخی از بانوان بی اختیاری ادرار را بعد از تولد فرزندشان هم تجربه می کنند .زیرا زایمان فشار زیادی به عضلات کف لگن وارد می کند و با ضعیف شدن این ماهیچه ها، ابتلا به بیماری های کنترل مثانه بیشتر می شود.
یائسگی باعث تغییر و نوسانات هورمون های شما، خصوصا سطح هورمون استروژن می شود.
البته اینکه خانم ها بیشتر از آقایان درگیر این بیماری میشوند به این معنی نیست که مردان دچار بی اختیاری ادرار نمی گردند. این مشکل بین مردان هم وجود دارد، تنها شیوع آن کمتر است.