فلج صورت یکی از اختلالات مهم عصبی است که موجب اختلال در حرکات طبیعی چهره می شود. در این بیماری که درمان آن به حوزه طب فیزیکی مربوط است ، عملکرد یک سمت صورت به طور کامل یا نسبی کاهش می یابد و فرد نمی تواند حالات معمول صورت مانند لبخند ، جمع کردن لب ها یا حتی بستن چشم را انجام دهد. علت اصلی این مشکل آسیب ، التهاب یا فشردگی عصب فاشیال یا همان عصب هفتم مغزی است؛ عصبی که مسئول حرکت عضلات صورت ، بخشی از حس چشایی و عملکرد غدد اشکی و بزاقی است. بنابراین هرگونه اختلال در این عصب می تواند تأثیر قابل توجهی بر ظاهر و عملکرد صورت داشته باشد.
علت های بروز فلج صورت
شناخت دلایل ایجاد فلج شدن صورت در درمان و جلوگیری از آسیب های طولانی مدت نقش کلیدی دارد. یکی از مهم ترین عوامل ، عفونت های ویروسی است.
- ویروس هایی مانند هرپس سیمپلکس (تب خال) ، واریسلا زوستر (زونا) و اپشتین بار می توانند با ایجاد التهاب در مسیر عصبی ، موجب تورم و فشردگی عصب فاشیال شوند. در نتیجه فرد به طور ناگهانی دچار افتادگی صورت ، ناتوانی در بستن چشم یا تغییر در طعم دهان می شود. عفونت های باکتریایی مانند عفونت گوش میانی یا مننژیت نیز در برخی بیماران دیده می شود.
- عامل شایع دیگر آسیب های فیزیکی است. ضربه به سر، شکستگی استخوان گیجگاهی یا جراحی های ناحیه گوش و فک ممکن است به عصب فاشیال آسیب مستقیم وارد کند. حتی تزریق های زیبایی در صورت ، در صورتی که به شکل غیر اصولی انجام شوند ، قادرند موجب فلج موقت صورت شوند.
- در کنار این عوامل ، بیماری های خودایمنی و التهابی مانند گیلن باره ، سارکوئیدوز و ام اس نیز با حمله سیستم ایمنی به میلین عصب ، می توانند انتقال پیام های عصبی را مختل کرده و باعث فلج صورت شوند. همچنین بیماری های سیستمیک مانند دیابت کنترل نشده ، فشار خون بالا ، تومورهای مغزی یا تومور غده پاروتید و حتی استرس های مزمن نیز در برخی بیماران دیده می شود. در دوران بارداری نیز به دلیل تغییرات هورمونی و احتباس مایعات ، امکان تورم عصب و ایجاد فلج موقت صورت وجود دارد.
برای دریافت مشاوره تخصصی از دکتر امیر فرزام پور، فرم زیر را تکمیل نمایید.
انواع فلج صورت
- فلج صورت بسته به محل آسیب به چند گروه تقسیم می شود. شایع ترین نوع ، فلج محیطی یا پریفرال است که نمونه شناخته شده آن فلج بل نام دارد. در این حالت ، آسیب مستقیماً به شاخه های عصب فاشیال وارد می شود و بیمار با علائمی مانند افتادگی کامل یک سمت صورت ، اختلال در بستن چشم ، کاهش اشک ، تغییر در چشایی و آبریزش دهان مواجه می گردد. این نوع معمولاً به صورت ناگهانی در عرض چند ساعت بروز می کند و علت آن بیشتر التهاب یا ویروس هاست.
- نوع دیگر ، فلج مرکزی است که در اثر آسیب های مغزی مانند سکته ، تومور یا ضایعات نورولوژیک ایجاد می شود. در این نوع ، فقط نیمه پایین صورت درگیر می شود و حرکات پیشانی و پلک معمولاً باقی می ماند. همین تفاوت مهم کمک زیادی به تشخیص نوع فلج می کند.
- از دیگر انواع فلج صورت ، نوعی است که پس از آسیب یا جراحی های ناحیه گوش و فک رخ می دهد. گاهی جراحی تومورهای گوش ، شکستگی جمجمه یا حتی اعمال زیبایی باعث آسیب مستقیم به مسیر عصب می شود. همچنین تومورهای عصب فاشیال ، بیماری های متابولیک و اختلالات خودایمنی نیز می توانند موجب آسیب تدریجی عصب و ایجاد علائم پیشرونده شوند.
فلج صورت درمان دارد؟
خبر خوب این است که فلج صورت در بسیاری از موارد قابل درمان است؛ به ویژه اگر بیمار به موقع به پزشک و بهترین متخصص طب فیزیکی کرج مراجعه کند. تشخیص به موقع ، شروع زودهنگام درمان و پیگیری مداوم می تواند نتیجه درمان را به طور چشمگیری بهبود دهد. البته درمان پذیری این اختلال به علت زمینه ای ، شدت آسیب و مدت زمان بروز علائم نیز بستگی دارد.
یکی از دقیق ترین روش های ارزیابی ، انجام نوار عصب و عضله صورت (EMG/NCV) است. این تست میزان آسیب ، محل درگیری و حتی روند بازسازی عصب را نشان می دهد و به پزشک کمک می کند برنامه درمانی مؤثرتری تنظیم کند.
روش های درمان فلج صورت
درمان فلج صورت ترکیبی از چند روش پزشکی و توانبخشی است که بر اساس شدت بیماری و علت ایجاد آن تجویز می شوند. این روش ها معمولاً شامل درمان دارویی برای کاهش التهاب و کنترل علائم ، فیزیوتراپی تخصصی فلج صورت ، بیوفیدبک ، ماساژهای تخصصی و مراقبت های چشمی برای جلوگیری از خشک شدن و آسیب قرنیه است. همچنین رعایت اصولی مانند تغذیه مناسب ، خواب کافی و مدیریت استرس در روند بهبودی بسیار اهمیت دارد.
در درمان فلج صورت ، برخی روش ها مانند تحریکات الکتریکی ممکن است مخرب باشند و باعث بروز حرکات غیر ارادی و بدفرمی صورت شوند. به همین دلیل ، انتخاب مرکز توانبخشی معتبر و تخصصی اهمیت دارد.
در موارد شدید و طولانی مدت ، جراحی های ترمیمی یا بازسازی عصب انجام می شود. این جراحی ها بسته به شرایط بیمار می توانند به بازگرداندن تقارن صورت و بهبود لبخند کمک کنند.
بازتوانی عضلات صورت
بازتوانی در فلج صورت فرآیندی دقیق و تخصصی است. ابتدا با الکترومیوگرافی مشخص می شود که کدام عضلات درگیر هستند و سپس برنامه ای هدفمند برای بازگرداندن حرکات طراحی می شود. در روش بیوفیدبک ، سنسورهای سطحی روی پوست قرار می گیرند و فعالیت عضلات به صورت امواج نمایش داده می شود تا بیمار یاد بگیرد حرکات صورت را به شکل کنترل شده و متقارن انجام دهد. هدف اصلی توانبخشی تنها افزایش قدرت نیست؛ بلکه آموزش حرکات دقیق ، هماهنگ و تقارن صورت است تا بیمار بتواند لبخندی طبیعی و کنترل شده داشته باشد.
drfarzampoor
